Hıyarda Çökerten Hastalığı, Sclerotinia sclerotiorum adlı fungusun neden olduğu, özellikle salatalık, hıyar, kabak ve diğer cucurbit bitkilerinde görülen önemli bir hastalıktır. Bu hastalık, bitkinin kök, gövde, yaprak ve meyve gibi farklı organlarını etkileyebilir ve özellikle nemli, sıcak koşullarda hızla yayılır.

Belirtiler:

1. Yapraklarda ve Gövde de Solgunluk:

   • Enfekte olmuş bitkilerde yapraklar sararır ve solmaya başlar.

   • Gövde veya dallarda çürümeler ve su yutmuş gibi yumuşak bir doku oluşur.

   • Çürüyen bölgelerde beyaz, pamuksu bir mikrobiyal büyüme görülebilir. Bu büyüme, hastalığın aktif enfeksiyon aşamasına işaret eder.

2. Çökme ve Meyve Hasarı:

   • Çökme: Hastalık, bitkilerin alt kısmında köklerde veya gövdede şişkin, koyu kahverengi lekeler meydana getirir. Bu da bitkinin su taşıma yeteneğini engeller, sonucu olarak bitki çöker.

   • Meyve Çürümesi: Enfekte meyveler önce sararır, sonra çürür ve sonunda tamamen çökebilir. Meyve üzerinde beyaz pamukumsu bir mantar tabakası gözlemlenir.

3. Kök Çürümesi ve Sclerotium Oluşumu:

   • Köklerde kahverengileşmeler ve çürümeler başlar. Ayrıca, köklerde ve gövdeye yakın toprak altında sclerotium (katı siyah yapılar) oluşur. Bu sclerotium'lar mantarın kışı geçirdiği ve yeni enfeksiyon için spor ürettiği yapılarıdır.

Hastalık Yayılma Şartları:

• Sıcaklık ve Nem: Hıyarda çökerten hastalığı, nemli ve sıcak koşullarda hızla yayılır. Özellikle 20–25°C sıcaklık ve %80'in üzerinde nem, mantarın gelişmesi için ideal koşullardır.

• Toprak ve Su: Enfekte toprak ve sulama suyu, hastalığın yayılmasını kolaylaştırır. Toprağa yayılan sclerotium'lar, uzun yıllar hayatta kalabilir ve yeni enfeksiyonları tetikleyebilir.

Mücadele Yöntemleri:

1. Kültürel Önlemler:

• Toprak Dezenfeksiyonu: Sclerotinia, toprakta uzun süre hayatta kalabilir. Bu nedenle, enfekte topraklarda çökerten hastalığını kontrol altına almak için toprağın dezenfekte edilmesi önerilir. Özellikle buhar sterilizasyonu veya kimyasal dezenfektanlar kullanılarak toprak sterilize edilebilir.

• Münavebe (Rotasyon): Hastalığın yayılmaması için her yıl aynı tarlada aynı tür bitkiler yetiştirilmemelidir. Hıyarda çökerten hastalığına duyarlı olmayan bitkilerle rotasyon yapmak (örneğin, baklagiller) hastalık yükünü azaltabilir.

• Drenajın İyi Olması: Su birikintilerinin oluşmaması için tarla iyi drene edilmelidir. Su birikintileri mantarın gelişmesi için uygun ortam sağlar.

• Fide Seçimi: Sağlıklı, hastalıklardan arınmış fideler kullanmak çok önemlidir. Özellikle fide alırken kökleri dikkatlice kontrol etmek gereklidir.

2. Kimyasal Mücadele:

• Fungisit Uygulama: Hıyarda çökerten hastalığına karşı etkin olan bazı sistemik ve temaslı fungisitler kullanılabilir. Bunlar arasında boskalid, fludioxonil, iprodion gibi ilaçlar yer alır. Fungisitler genellikle hastalık belirtisi gösteren bitkilerde, enfeksiyon başlamadan önce uygulanmalıdır.

• Fungisit Uygulama Zamanı: Fungisit uygulamaları, hastalık belirtileri görüldüğünde veya öncesinde preventif olarak yapılmalıdır. Yaprak, gövde ve meyve çürümelerini önlemek için düzenli aralıklarla ilaçlama yapılabilir.

3. Biyolojik Mücadele:

• Biyolojik Kontrol Ajanları: Sclerotinia'nın gelişimini engelleyen bazı biyolojik kontrol ajanları mevcuttur. Özellikle Trichoderma türleri ve bazı bakteriler, bu mantarın toprakta çoğalmasını engelleyebilir.

• Toprak Mikroorganizmaları: Bacillus subtilis veya Pseudomonas fluorescens gibi mikroorganizmalar, mantarın gelişimini engelleyebilir ve toprak sağlığını artırabilir.

4. Fiziksel Önlemler:

• İyi Sulama Yönetimi: Bitkilerin üst kısmının ıslanmasını engellemek için damla sulama tercih edilmelidir. Bu, mantarın yayılmasını azaltır ve yaprakların çürümesini engeller.

• Erken Hasat: Hastalık hızlı yayılabiliyor ve enfekte bitkilerin hemen tespit edilip tarladan uzaklaştırılması gerekir. Meyve ve bitkilerde hastalık belirtileri görünür görünmez enfekte olan bitkiler ayıklanmalı ve tarladan uzaklaştırılmalıdır.

Ekstra Önlemler:

• Sclerotium'lar: Hastalık sporlarının tarlada uzun süre hayatta kalabileceğini unutmayın. Bu nedenle, hastalıklı bitki artıkları tarladan uzaklaştırılmalı ve kompostlama gibi işlemlerle yok edilmelidir.

• Fungus Sporlarının Taşınması: Sclerotinia sporları, insan ve ekipmanlar aracılığıyla da taşınabilir. Tarla ekipmanlarının temiz tutulması, hastalığın yayılmasını önlemeye yardımcı olur.

Hıyarda çökerten hastalığı, ciddi bir hastalıktır ve verim kaybına neden olabilir. Bu yüzden hastalığın erken teşhisi, kültürel önlemler, kimyasal mücadele ve biyolojik kontrol yöntemlerinin birleşik şekilde uygulanması en etkili yaklaşımı oluşturur.